Podobno dla lekarza zebranie dobrego wywiadu to 70% sukcesu. Dlatego, zwłaszcza przy pierwszej wizycie w poradni, a już szczególnie w szpitalu, lekarze pytają o choroby, historię rodzinna i … przyjmowane leki. Często, zwłaszcza na izbie przyjęć pacjenci zapominają jakie tabletki zażywają, zdarza się też pominąć choroby dodatkowe. Zdarza się, że pacjent zataja przyjmowane leki ze względu na obawę, że nie będzie mógł się leczyć na kolejną chorobę lub z powodów światopoglądowych. Należy jednak pamiętać, że dokładny wywiad to 100% sukcesu pacjenta.

Leki o największej liczbie interakcji

Do interakcji dochodzi, kiedy do naszego organizmu wprowadzane są co najmniej dwa leki, które mają podobny sposób wchłaniania, metabolizowania lub wydalania. W takich przypadkach, leki mogą wzajemnie zwiększać, zmniejszać lub znosić swoje działanie. W trakcie terapii przeciwpadaczkowej, gdzie większość leków ma krótki czas półtrwania, (to znaczy że ich „czas leczenia” we krwi nie trwa długo i trzeba podać kolejną dawkę), jest to niezmiernie ważne.

Częsty lek, częsty problem

Jednym z częściej stosowanych leków, który wykazuje dużo interakcji jest karbamazepina (Amizepin, Finlepsin, Neurotop, Tegretol)[i], która obniża stężenia we krwi takich leków jak:  leki hormonalne, sterydy, leki przeciwdepresyjne i stabilizujące nastrój, warfaryna, oraz leków kardiologicznych- na nadciśnienie i arytmie. Ponadto, inne leki mogą zwiększać stężenie karbamazepiny, co może prowadzić  do objawów przedawkowania lub toksycznego zatrucia. Takimi lekami są niektóre antybiotyki (erytromycyna, klarytromycyna), ale też amiodaron, werapamil, diltiazem (leki przeciwarytmiczne), oraz popularny lek na zgagę- omeprazol, dostępny bez recepty.  Podobny do karbamazepiny profil interakcji ma fenytoina, fenobarbital i primidion.

Topiramat łączony z digoksyną oraz lekami na cukrzycę- metforminą i pioglitazonem- może w najpoważniejszych przypadkach powodować kwasicę mleczanową wymagającą leczenia w szpitalu.

Antykoncepcja

Doustna antykoncepcja jest zalecania niektórym kobietom chorującym na epilepsję, ze względu na mutagenny potencjał leków przeciwpadaczkowych. Jednakże ich wzajemne oddziaływanie nie jest zupełnie pozbawione konsekwencji.

W przypadku lamotryginy, przyjmowanie środków antykoncepcyjnych może zmniejszyć jej aktywność we krwi o 50%, co może prowadzić do utraty kontroli napadów padaczkowych u tych kobiet. Z drugiej strony, przyjmując tabletki przez 21 dni, a potem odstawiając na 7, można wywołać efekt „z odbicia”’ to znaczy poziom lamotryginy we krwi wzrośnie, prowadząc do objawów toksycznego zatrucia.

Medroksyprogesteron, stosowany w implantach antykoncepcyjnych, nie ma znaczącego wpływu na leki przeciwpadaczkowe i na odwrót- leki przeciwpadaczkowe nie obniżają skuteczności implantu. Tak samo jest w przypadku wkładek wewnątrzmacicznych.

Warto też wspomnieć, że kwas walproinowy nie powinien być lekiem pierwszego wyboru u kobiet w wieku rozrodczym- gdyż podejrzewa się go zwiększanie szans na uszkodzenie płodu w czasie ciąży. Co więcej, wszystkie kobiety w wieku umożliwiającym poczęcie powinny zażywać 5mg kwasu foliowego dziennie. Dodatkowo podczas ciąży zmienia się działanie wielu leków przeciwpadaczkowych, przez co konieczne mogą się okazać zmiany ich dawek. Nie zaleca się zaprzestania terapii antyepileptykami ze względu na ciążę.

Oczywiście te relacje zależą również od dawek leków przeciwpadaczkowych. Na przykład, topiramat w dawce poniżej 100mg na dzień nie ma wpływu na metabolizm leków doustnych antykoncepcyjnych, a powyżej 200 może osłabiać ich działanie. Karbamazepina w dawce powyżej 600mg/dobę zmniejsza stężenie progesteronu we krwi o ponad 50%.  W przypadku gabapentyny, lewetiracetamu, pregabaliny, tiagabiny, kwasu walproinowego czy wigabatryny- należy zwiększyć dawkę leków antykoncepcyjnych aby uzyskać pożądany efekt.

Leki przeciwkrzepilwe

Doustne leki przeciwkrzepliwe nowej generacji w mniejszym stopniu wykazują interakcję z lekami przeciwpadaczkowymi. Jednakże silne inhibitory enzymów wątrobowych takie jak fenytoina czy barbiturany, osłabiają działanie większości antykoagulantów. Obecnie najtańszym lekiem i bardzo często stosowanym, zwłaszcza u osób starszych, jest warfaryna, która niestety wykazuje szereg interakcji. Największy wpływ na jej metabolizm mają barbiturany i karbamazepina. U niektórych pacjentów, wpływ leków przeciwpadaczkowych na jej poziom we krwi powoduje konieczność zwiększenia podaży warfaryny. Bardzo wysokie ryzyko krwawienia występuje przy szybkim odstawieniu karbamazepiny przy jednoczesnym stosowaniu doustnych antykoagulantów.

Skutki łączenia warfaryny i fenytoiny są nieprzewidywalne, natomiast kwas walproinowy może zwiększyć aktywność leku i powodować krwawienia.  Lekami relatywnie bezpiecznymi są lewetyracetam, tiagabina i okskarbamazepina.

Leki stabilizujące nastrój i przeciwdepresyjne, przeciwotępienne

Niestety, mogą one zwiększać ryzyko wystąpienia napadów poprzez zmniejszanie stężenia leków przeciwpadaczkowych we krwi.

Pacjenci 65+

W tej grupie pacjentów, leczenie na raz kilkoma preparatami na nadciśnienie, chorobę wieńcową, cukrzycę, dnę moczanową czy otępienie, nie jest rzadkością.  Ponadto narządy wewnętrzne odpowiedzialne za metabolizm leków, takie jak wątroba i nerki też radzą sobie troszkę gorzej. Z drugiej jednak strony, epilepsja u pacjentów geriatrycznych lepiej odpowiada na terapię. Dzięki czemu można wybrać leki, które mają mniej skutków ubocznych. Lekami takimi są lewetiracetam oraz lamotrygina, które można stosować w niewielkich dawkach. Karbamazepina, kwas walproinowy  i fenytoina mogą powodować zaburzenia móżdżkowe (związane z koordynacją ruchową) i osłabienie funkcji poznawczych. Często karbamazepina i okskarbamazepina mogą powodować hiponatremię (zwłaszcza w upały!) i są przyczyną hospitalizacji pacjentów.

[i] Kolejność alfabetyczna