Padaczka w ciąży
Wiele kobiet, które cierpi na padaczkę martwi się, że terapia przeciwpadaczkowa może uszkodzić płód i spowodować jego choroby, a w najgorszym wypadku nawet utratę ciąży. Jak jest naprawdę?
Czy padaczka jest przeciwwskazaniem do ciąży?
Rozpoznanie padaczki w większości przypadków nie jest przeciwwskazaniem do ciąży. Ponad 95% ciąż u kobiet z rozpoznaną padaczką kończy się urodzeniem zdrowych dzieci, nawet, jeżeli pacjentka w czasie ciąży brała leki przeciwpadaczkowe. Podkreśla się jednak fakt, że zarówno informując pacjentkę o niskim ryzyku wad płodu, należy także zalecić planowanie każdej ciąży. Dzięki temu, można odpowiednio wcześnie rozpocząć suplementację kwasu foliowego, zoptymalizować leczenie i dobrać jak najbezpieczniejsze leki aby uniknąć ewentualnych powikłań.
Jak zabezpieczać się przed ciążą w trakcie leczenia lekami przeciwpadaczkowymi?
Ciąża u kobiety z padaczką powinna być zaplanowana, dzięki temu można uniknąć lub zminimalizować ryzyko poronienia czy uszkodzenia dziecka.
Często zapomina się o interakcjach leków stosowanych w epilepsji z antykoncepcją, a ma to ogromne znaczenie zarówno dla kobiety i efektu jej terapii jak i dla dziecka. Otóż, fenobarbital, prymidion, fenytoina, karbamazepina, okskarbamazepina, felbamat i topiramat mogą spowodować, ze antykoncepcja nie zadziała.
Lekami antykoncepcyjnymi, które mogą być stosowane w terapii przeciwpadaczkowej są natomiast: kwas walproinowy, zonisamid, benzodiazepiny, gabapentyna, lewiracetam, pregabalina, tiagabalina, wigabatryna. Równocześnie, stosując antykoncepcję pamiętajmy, że działanie między innymi lamotryginy jest osłabiane przez antykoncepcję, co może doprowadzić do zwiększenia liczby napadów. Najskuteczniejszą metodą zapobiegania ciąży, która nie wpływa na działanie leków przeciwpadaczkowych jest wkładka domaciczna z lewonogestrelem. Natomiast tak zwane mini-pigułki i implanty antykoncepcyjne nie są zalecane.
Jakie jest ryzyko wad wrodzonych u kobiet zażywających leki przeciwpadaczkowe (LPP)?
Według badań prowadzonych przez fińskich lekarzy, ryzyko ciężkich wad wrodzonych płodu u kobiet leczonych LPP jest większe niż u tych, które ich nie stosują (4, 6% do 2, 8% oraz 6, 5% do 3, 2% w innym badaniu). Efekt teratogenny (uszkadzający płód) jest prawdopodobnie związany z metabolitami leków przeciwpadaczkowych, które wpływają na rozwój płodu, poziom kwasu foliowego we krwi. Dodatkowym czynnikiem jest fakt, że ataki epilepsji mogą wiązać się z niedotlenieniem dziecka, urazami brzucha i macicy związanymi z utratą przytomności podczas napadu.
Który lek jest najbardziej niebezpieczny dla dziecka?
Najwięcej ciąż powikłanych i uszkodzeń płodu występuje u kobiet zażywających kwas walproinowy- niemal w co 10 ciąży pojawiały się skutki uboczne terapii- wady cewy nerwowej, spodziectwo, wady serca i rozszczep podniebienia. Dla przykładu, fenobarbital zwiększał głównie ryzyko wad serca a topiramat rozszczepu podniebienia.
Najmniej wad wrodzonych występuje przy terapii dawkami lamotryginy mniejszymi niż 300mg na dzień i karbamazepiny w dawce 400mg dziennie. Co więcej, politerapia (stosowanie wielu leków na raz) ma większy potencjał teratogenny (uszkadzający) niż monoterapia, niezależnie od stosowanych leków.
Jak przygotować się do ciąży?
Najważniejsze jest uzyskanie jak największej kontroli napadów już 6 miesięcy przed planowaną ciążą oraz zmniejszenie dawek leków, do najmniejszej skutecznej dawki. Ponadto, na co najmniej miesiąc przed rozpoczęciem starań o dziecko, powinno się przyjmować kwas foliowy w dawce 5mg na dzień i kontynuować takie dawkowanie przez przynajmniej pierwszy trymestr ciąży.
Czy w ciąży występuje więcej napadów padaczkowych?
Nie ma badań dowodzących, że taka zależność istnieje. Natomiast według statystyk 58% kobiet, które chorują nie ma napadów w ciąży, a u 62-64% pacjentek ich liczba nie rośnie w porównaniu do stanu przed ciążą. Dodatkowo, gdy na rok przed koncepcją nie było napadów, to tylko u co czwartej pacjentki pojawiają się one w trakcie ciąży.
Czy padaczka powoduje zwiększone ryzyko nieprawidłowości przy porodzie?
Niektóre powikłania porodu występują częściej u matek z epilepsją, są to: niska masa urodzeniowa płodu, niska punktacja APGAR, rzucawka, krwawienia, przedwczesne dojrzewanie łożyska. Jednakże, należy podkreślić, że te sytuacje występują w różnym nasileniu i tak naprawdę nie muszą być poważne. U średnio 3, 5% matek może wystąpić napad padaczkowy w trakcie porodu, jednakże wciąż nie jest to bezwzględne wskazanie do porodu poprzez cesarskie cięcie.
Czy choroba matki może powodować uszkodzenia dziecka?
Jeżeli w ciąży występuje wiele napadów, może to spowodować przewlekłe niedotlenienie płodu. Dlatego tak ważne jest, żeby dobrze dopasować leczenie w czasie ciąży. Dodatkowo, uszkodzenia wywołane upadkami związanymi z utratą świadomości podczas napadu mogą spowodować nawet poronienie.
Karmienie piersią
Nowe leki przeciwpadaczkowe mają niestety większą tendencję do przenikania do pokarmu kobiecego. Dlatego u każdej pacjentki taka decyzja podjęta wraz z lekarzem powinna być rozważona indywidualnie.
Piśmiennictwo:
- Dose-dependent risk of malformations with antiepileptic drugs: an analysis of data from the EURAP epilepsy and pregnancy registry
Dr, Prof Torbjörn Tomson, Vilho Hiilesmaa.
- Epilepsy in pregnancy
A collaborative team effort of obstetricians, neurologists and primary care physicians for a successful outcome, Volume 43, No.3, March 2014 Pages 112-116
Morrow, Journal of Neurology 2006, Volume 77, Issue 22